W imieniu przedsiębiorców działających w systemie przetwarzania ZSEiE w Polsce głos zabrał Klaster Gospodarki Odpadami i Recyklingu. W petycji do Rządu RP opisano dramatyczną sytuację finansową branży, wytknięto błędy i wypaczenia nowego systemu, ale też zaproponowano rozwiązania…
System ZSEiE w Polsce
Stworzony w 2005 r. system ZSEiE w Polsce oparty został na wymogach wprowadzonych przez Unię Europejską. Ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym zakładała wprowadzenie opłaty recyklingowej (tzw. KGO - koszt gospodarowania odpadów) stanowiącej część ceny każdego nowego produktu. W ten sposób kupujący „dokłada” się do działania systemu. Obecnie system reguluje jednak nowa Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, która zmieniła organizację całego systemu opierając go na tzw. zasadzie rozszerzonej odpowiedzialności wprowadzającego (tj. producenta i importera) za odpady powstałe ze sprzętu, który wprowadził do obrotu.
W czym problem?
Nowa ustawa wprowadza liczne obowiązki dla poszczególnych uczestników systemu zagospodarowania ZSEiE (posiadanie odpowiednich zezwoleń, prowadzenie dokumentacji itp.) jednocześnie pozostawiając finansowanie systemu przez tzw. "wolny rynek”. Taka sytuacja powoduje, że wprowadzający sprzęt oraz pośrednicy (organizacje odzysku) przedkładają cenę odzysku i recyklingu nad ich jakość. Wygrywają najtańsze oferty, nierzadko niezgodne z rzeczywistymi możliwościami oferentów. Sprzyja to rozbudowie tzw. „szarej strefy”, która nie prowadzi procesów przetwarzania odpadów w sposób jakiego życzył by sobie Rząd RP. Co ważne, Unia Europejska wymaga osiągnięcia przez Polskę wysokich poziomów zbiórki i przetwarzania odpadów ZSEiE. Do 2021 roku poziom ten wzrośnie aż do 65%. Branża alarmuje, że niekorzystne warunki finansowania i niestabilne prawo nie sprzyjają inwestycjom w nowoczesne technologie i rozwój firm. To może przyczynić się do nieosiągnięcia wymaganych przez Unię poziomów…
A cany maleją
Obecnie opłata za realizację usługi zbierania, przetwarzania i recyklingu ZSEiE oraz za przeprowadzanie tzw. edukacji ekologicznej, ponoszona przez wprowadzającego sprzęt na rynek, wynosi około 7 groszy za kilogram ZSEiE. Dla porównania autorzy petycji podają, że w 2008 r. opłata ta wynosiła 90 groszy. Przy czym szacuje się, że koszt przetworzenia 1 kg ZSEiE wynosi około 97 groszy… Jak widać kwoty te obecnie nie bilansują się nawet w 10%.
Nieoceniona wartość rynku
Wartość branży ZSEiE to jednak nie tylko koszty i osiągane poziomy zbierania i przetwarzania. To także potencjał pracowniczy. W Polsce większość przedsiębiorstw w branży ZSEiE należy do sektora MŚP, czyli miko, małych i średnich firm, które oferują zatrudnienie zarówno ludziom o niskich kwalifikacjach (obsługa maszyn, transport itp.), jak i ekspertom (projektowanie, planowanie, dystrybucja). Ponadto jednym z ważniejszych walorów przetwarzania ZSEiE jest odzysk surowców, ale nie tylko metali czy tworzyw sztucznych – także metali ziem rzadkich wykorzystywanych w tzw. high-tech industry, czyli gałęziach przemysłu opartych o nowoczesne technologie i osiągnięcia naukowe.
Propozycje zmian
Lekiem na obecną sytuację jest, wg Klastera Gospodarki Odpadami i Recyklingu, powrót do systemu opartego na KGO / opłacie produktowej. Wprowadzający sprzęt na rynek mieliby płacić, za każdy kilogram sprzętu opłatę (równą dla wszystkich) wynikającą ze wzoru:
Opłata [zł] = 50% aktualnie obowiązującej stawki opłaty produktowej x 100% masy wprowadzonego sprzętu
Ponadto zebrane środki powinny być rozdzielane według sztywno określonych zasad. Proponuje się, aby pośrednicy (organizacje odzysku) mogli przeznaczać na swoją działalność administracyjną nie więcej niż 5% przychodów netto uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym z przejęcia obowiązków. Natomiast na sfinansowanie zbiórki, transportu i przetwarzania zużytego sprzętu, proponuje się przeznaczać procent środków równy wartości obowiązku w danym roku (np. w 2016 r, będzie to 40%). W ten sposób pozostaje ok. 50% środków do rozdysponowania. Autorzy sugerują, że pieniądze te mogły by wesprzeć np. budowę Bazy Danych o Odpadach.
Co dalej?
Gotowa petycja jest publicznie dostępna. Trwa zbiórka podpisów. Apel Klastera Gospodarki Odpadami i Recyklingu ma trafić do Rządu RP w celu przybliżenia problemów z jakimi na co dzień boryka się branża ZSEiE. Na chwile obecną trudno przewidzieć, czy petycja przyniesie zamierzony skutek, tym bardziej, że niedawno wydana ustawa o ZSEiE miała na pewien czas zakończyć zmiany w branży. Będziemy śledzić postępy w tej sprawie.
Treść petycji dostępna jest pod adresem:
Źródło: własne na podstawie klaserodpadowy.com
Zdjęcie: pixabay.com